Ngoài việc tìm kiếm những cổ phiếu dưới giá trị với một biên an toàn cao, Nhà đầu tư giá trị cũng tìm kiếm cổ phiếu của các doanh nghiệp tốt được bán với giá hợp lý. Ý tưởng là nắm giữ để hợp chất giá trị cổ phiếu theo thời gian qua kết quả kinh doanh của doanh nghiệp.
Bản chất của dòng vốn là luôn tìm kiếm những nơi có khả năng sinh lời tốt nhất nên sau khi một doanh nghiệp đạt được thành công, nghĩa là kiếm được lợi nhuận cao hơn chi phí vốn, nó sẽ sớm phải chịu sự cạnh tranh. Với các doanh nghiệp không có lợi thế cạnh tranh (LTCT), dưới áp lực cạnh tranh lợi nhuận sẽ suy giảm theo thời gian, chỉ các doanh nghiệp có LTCT bền vững mới có khả năng bảo vệ mình trước sức ép cạnh tranh, duy trì khả năng sinh lời, phát triển lợi nhuận trong một khoảng thời gian dài. Các doanh nghiệp có LTCT bền vững là mục tiêu mà nhà đầu tư giá trị tìm kiếm.
Các doanh nghiệp có LTCT bền vững kiếm được lợi nhuận rất cao trên vốn và thường tạo ra dòng tiền tự do cao (dòng tiền tự do thấp trong trường hợp doanh nghiệp đang trong giai đoạn đầu tư lớn). Các doanh nghiệp này được chia làm hai loại: Doanh nghiệp có LTCT bền vững nhưng không có khả năng tái đầu tư hay khả năng tái đầu tư thấp; Doanh nghiệp có LTCT bền vững và có khả năng tái đầu tư lớn.
(1) Doanh nghiệp có LTCT bền vững nhưng không có khả năng tái đầu tư hay khả năng tái đầu tư thấp: Các doanh nghiệp này thường kiếm được lợi nhuận rất cao trên vốn, cùng với dòng tiền tự do cao nhưng khả năng tái đầu tư vào hoạt động kinh doanh cốt lõi hạn chế. Một số doanh nghiệp loại này như: Cáp Treo Núi Bà Tây Ninh (TCT), Chiếu xạ An Phú (APC)… Do khả năng tái đầu tư hạn chế, hoạt động phân bổ vốn dư thừa của Ban Lãnh đạo trở nên đặc biệt quan trọng. Vốn dư thừa nên được phân bổ hợp lý qua mua lại cổ phiếu khi cổ phiếu có giá thấp để gia tăng giá trị cho cổ đông hoặc trả cổ tức cho cổ đông. Berkshire cũng sở hữu nhiều doanh nghiệp loại này, do không có khả năng tái đầu tư nên lợi nhuận của các doanh nghiệp này được chuyển về Berkshire để tìm kiếm những nơi phân bổ vốn hiệu quả hơn.
(2) Doanh nghiệp có LTCT bền vững và có khả năng tái đầu tư lớn: Các doanh nghiệp này kiếm được lợi nhuận rất cao trên vốn và tái đầu tư phần lớn lợi nhuận trở lại doanh nghiệp với tỷ lệ lợi nhuận trên vốn cũng rất cao. Họ hoạt động trong lĩnh vực có tiềm năng lớn để mở rộng hoạt động kinh doanh. Một số doanh nghiệp điển hình loại này là VNM… Tỷ lệ hợp chất giá trị hàng năm của các doanh nghiệp này vào khoảng 20%. Ở đây việc hợp chất giá trị của doanh nghiệp sẽ phụ thuộc vào 2 biến: ROE và tỷ lệ tái đầu tư. Tỷ lệ hợp chất = ROE X Tỷ lệ tái đầu tư. Vì vậy, lợi nhuận trên vốn là rất quan trọng, một công ty có lợi nhuận trên vốn thấp thì không thể hợp chất giá trị bất kể nó tái đầu tư với tỷ lệ thế nào.
Nhà đầu tư giá trị mua các doanh nghiệp loại (1) khi cổ phiếu có giá dưới giá trị nội tại doanh nghiệp nhưng thường mua cổ phiếu loại (2) khi cổ phiếu được giao dịch với giá hợp lý (vì nó là những doanh nghiệp tuyệt vời nên hiếm khi có giá ở mức chiết khấu) để nắm giữ và chờ đợi doanh nghiệp hợp chất (compound) giá trị theo thời gian. Logic ở đây là do doanh nghiệp có LTCT bền vững, khả năng tái đầu tư lớn nên theo thời gian lợi nhuận sẽ tăng lên đáng kể và không có lý do gì khiến giá cổ phiếu giảm hay không tăng.
Buffett từng mô tả và sở hữu nhiều doanh nghiệp như vậy:
“Doanh nghiệp lý tưởng là doanh nghiệp có thể tạo ra lợi nhuận cao trên vốn và có khả năng tái đầu tư phần lớn lợi nhuận với tỷ lệ lợi nhuận trên vốn cao tuơng tự. Hãy tưởng tượng một doanh nghiệp có vốn đầu tư 100 triệu USD, kiếm được lợi nhuận trên vốn 20% và tái đầu tư toàn bộ 20 triệu USD lợi nhuận, năm sau nó sẽ kiếm được lợi nhuận là 20% của 120 triệu USD…”.
Giá nào là hợp lý?
Giống như một người mua hàng, bạn phải trả giá cho hàng hóa tương xứng với chất lượng hàng hóa. Một chiếc xe tốt hơn, bền hơn luôn có giá cao hơn những chiếc khác. Bạn phải tự cân đối giữa giá cả và chất lượng. Nhưng đừng trả giá quá cao vì một cổ phiếu tuyệt vời mua với giá quá cao vẫn có thể là một khoản đầu tư tồi. Việc trả giá cho một cổ phiếu với mức chỉ 3-4% lợi tức dòng tiền tự do trong khi lãi suất trái phiếu khoảng 6% thì Tôi nghĩ là trả giá quá cao, bạn đã trả quá nhiều cho sự tăng trưởng. Nếu bạn trả giá ở mức 3-4% lợi tức dòng tiền và công ty tăng trưởng với tốc độ 20% mỗi năm, nghĩa là bạn phải mất khoảng 3 năm để đạt được một lợi tức dòng tiền tương đương lãi suất phi rủi ro. Một số nhà đầu tư giá trị trên thế giới có nguyên tắc không trả quá 6% lợi tức dòng tiền nhưng nó chỉ là nguyên tắc họ đưa ra để tự bảo vệ, bạn thiết lập nguyên tắc phù hợp của riêng mình. Trao đổi về mua các doanh nghiệp tốt với giá hợp lý, Charlie Munger – Phó Chủ tịch Berkshire nói:
“Mọi người đều có ý tưởng về sở hữu các doanh nghiệp tốt. Vấn đề là họ trả giá quá cao so với tài sản hoặc thu nhập. Đó là điều thú vị của trò chơi. Nếu tất cả những gì bạn cần làm là tìm ra những công ty tốt thì tất cả mọi người sẽ kiếm được rất nhiều tiền. Nhưng thực tế không như vậy. Họ thường mua khi giá đã tăng lên đến điểm mà tỷ lệ cược đã thay đổi”.
Khi tìm kiếm các doanh nghiệp loại này, có một số vấn đề Nhà đầu tư phải chú ý là:
– Doanh nghiệp phải đạt được ROE cao nhất quán trong thời gian dài và sử dụng ít nợ. Việc đạt ROE cao nhất quán trong nhiều năm chứng tỏ nhiều khả năng doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh. Khoảng thời gian xem xét ROE nên cao hơn một chu kỳ kinh doanh của ngành đó.
– Tỷ lệ tái đầu tư vào hoạt động kinh doanh cốt lõi cao trong nhiều năm. Nghĩa là doanh nghiệp đang hoạt động trong một ngành tiềm năng lớn.
– Ngoài việc đạt được lợi nhuận trên vốn đầu tư cao, doanh nghiệp cũng phải đạt được lợi nhuận cao trên vốn đầu tư gia tăng.
– Việc xác định một doanh nghiệp có LTCT đã khó nhưng việc xác định LTCT của doanh nghiệp có bền vững trong tương lai không còn khó khăn hơn. Một chỉ báo là hiện doanh nghiệp vẫn đang kinh doanh những sản phẩm, dịch vụ mà 5 – 10 năm trước nó đã kinh doanh và trong tương lai nó vẫn sẽ tiếp tục kinh doanh sản phẩm, dịch vụ đó.
Valueway sẽ tiếp tục trình bày chi tiết hơn chia sẻ cùng các bạn về các loại cổ phiếu này trong các bài về phương pháp lựa chọn cổ phiếu.
Theo: Trần Quang Hiệp, Ban Quản trị Valueway.vn